بسم الله الرحمن الرحیم

نام کتاب: تفسیر تطبیقی

تاریخ انتشار: 2011 م، 1432 ه ق

نام نویسندگان: استاد ضیاء زیدی

معرفی:

بارخدایا! بر محمد و آل‌محمد درود فرست؛ آن کشتی روان در اقیانوس‌های ژرف؛ هرکه بر آن سوار شود ایمنی یابد و هرکه آن را رها کند غرق شود. کسی که از آن‌ها پیش افتد از دین خارج است و کسی که از آن‌ها عقب بماند نابود است، و همراه با آن‌ها، به (حق) پیوسته است.

چه بسا شخصی اصطلاح جدیدی را دریکی از علوم بخواند که گوینده‌اش در این واژه بر افراد همانند خودش برتری یافته باشد و این برتری می‌تواند بصورت جزئی یا کلی بوده باشد، و این موفقیت و برتری کلی یا جزئی، انسان را نسبت به افراد شبیه خودش متمایز سازد و بواسطۀ این برتری، عالم از متعلم و جاهل متمایز شود، و هرچه این وجه تمایز در علم بیشتر شود شبهۀ نزدیک‌بودن مردم به یکدیگر بیشتر رفع می‌شود؛ پس هرکس از آبشخوری که می‌پسندد می‌نوشد، در نتیجه از این علم یا از آن علم بهره می‌گیرد. شکی نیست که علوم الهی از شریف‌ترین جایگاه در علوم انسانی برخوردارند، و بهترین علوم الهی، علم قرآن کریم است که در آن همان طور که در احادیث وارد شده است بهترین چیزی که پیش از شما بوده، و اخبار آنچه به شما خواهد رسید، و حکم آنچه در میان شما جاری است قرار دارد.

از اینجا نقطۀ شروع آشکارشدن تفاوت بسیار بزرگ میان علمی که سید احمدالحسن ع به‌شکلی خاص در متشابهات آورده است، با آنچه پیشینیان صالح در تفسیرهای خود از قرآن کریم بیان کرده‌اند مشخص می‌شود. خوانندۀ محترم تصور نکند هدف از این کتاب کاستن از ارزش این کسانی است که در راه ارائۀ تفسیر قرآن کریم زحمت‌ها کشیده‌اند و رنج‌ها متحمل شده‌اند؛ بلکه به‌جهت روشن‌کردن حقانیت اهل‌بیت ع است که هنوز هم از یک‌سو حقشان غصب شده و از سوی دیگر، حقشان ضایع شده است. از خداوند متعال مسئلت دارم مرا بر آنچه دوست دارد و به آن راضی است موفق گرداند، و آن‌گونه که خودش شایسته‌اش است بر من منت نهد که به‌راستی او اهل عفو و رحمت و اهل جود و جبروت است؛ و به‌راستی که او شنوندۀ دعاست.

می‌دانیم هرکس قرآن را تفسیر کند مفسر قرآن نمی‌شود و هرکس اظهارنظری کند بشریت آن را نمی‌پذیرد؛ پس لازم است پژوهشگر، مطالعه‌ای تطبیقی انجام دهد و به‌جهت پرهیز از گسست موضوع تحقیق و درگیرشدن در بحث‌های بیهوده و طولانی، از رویکرد گزینشی شروع کند؛ ازاین‌رو در این تحقیق به مشهورترین تفسیرها می‌پردازیم؛

مانند

1: تفسیر المیزان، طباطبایی؛

۲: تفسیر مجمع‌البیان، شیخ طبرسی؛

۳: تفسیر تبیان، شیخ طوسی؛

۴: تفسیر برهان، شیخ بحرانی؛

۵: تفسیر قرآن کریم، ملاصدرا؛

۶: تفسیر صافی، فیض کاشانی؛

۷: تفسیری از وحی قرآن، محمد حسین فضل‌الله؛

۸: تفسیر کاشف، محمد جواد مغنیه؛

۹: تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی؛

۱۰: تفسیر تقریب قرآن، سید محمد حسینی شیرازی؛

۱۱: تفسیر منیر، محمد کرمی؛

۱۲: تفسیر مواهب الرحمن، سید عبدالاعلی سبزواری؛

۱۳: تفسیر هدایت قرآن، سید محمدتقی مدرسی؛

۱۴: تفسیر الجوهر الثمین، سید عبدالله شبر؛

۱۵: تفسیر نهج البیان، محمد بن حسن شیبانی؛

۱۶: و دیگر تفسیرهای مشهور مکتب جعفری.

از سوی دیگر سایر تفسیرها اغلب چیزی بیش از تکرار همین تفسیرها نیستند، یا از جادۀ صواب و درستی به‌دور هستند؛ زیرا با آیات با معنای روشن و صریح قرآن، یا با احادیث اهل‌بیت ع در تعارض‌اند؛ ولی چه بسا در این تحقیق گاهی جمله‌ای از این تفسیر یا آن تفسیر آورده شود.

بارخدایا بر بهترین خلق، محمد و آل طیب و طاهر ایشان، درود فرست؛ بر این کشتی‌های نجات؛ به‌خصوص بر برادر و وصی پیامبر ص امیرالمؤمنین ع درودی همیشگی و پاک که ابتدایش بالا رود و انتهایش پایین نیاید.

دو نکته باقی می‌ماند که جا دارد گفته شود:

اول: وقتی پژوهشگر می‌گوید «تفسیری که سید احمدالحسن ع ارائه کرده است یا مطرح می‌کند»، این از باب نزدیک‌کردن ذهن خواننده است؛ وگرنه سید ع از اهل‌بیت ع است؛ اهل‌بیتی که خداوند متعال علم قرآن را به آن‌ها داده است. بنابراین کلمۀ «مطرح کرده است یا مطرح می‌کند» از جهت نشان‌دادن واقعیت است نه اشاره به اصطلاح معروف برگرفتن یا پذیرفتن این نظر، یا رد آن نظر.

دوم: اینکه این تفسیر گامی است روبه‌جلو؛ یعنی دلیلی برای اعجازی است که فرستادۀ امام مهدی ع برای هرکسی که بخواهد حق را از جنبۀ علم آل‌محمد ع بشناسد ارائه می‌دهد؛ ولی مسئلۀ بازگشودن علوم و جاری‌شدن آن، مشروط به شرط‌هایی است که آل‌محمد ع مشخص کرده‌اند و در حدیث از آن‌ها روایت شده است:

« ما کل ما یعلم یقال، ولا کل ما یقال حان وقته، ولا کل ما حان وقته حضر أهله (1)» (هرآنچه دانسته شود گفته نشود و هرآنچه گفته شود زمانش نرسیده است و هرآنچه زمانش رسیده است اهلش حاضر نیستند).

و هرکس از این، روی گرداند بداند که صبح نزدیک است؛ و کسانی که آل‌محمد ع را وادار به پنهان‌کردن علمشان کردند و مانع از رساندن آن به مردم شدند، به‌زودی خواهند دانست به کدامین بازگشتگاه بازخواهند گشت. از ابوخالد کابلی روایت شده است: علی بن حسین ع فرمود: «دوست داشتم به من اجازه داده می‌شد تا با مردم سه بار سخن بگویم؛ سپس خدا آنچه را دوست داشتم برای من ساخت». گفت: با دست خود بر سینه‌اش گذاشت و سپس فرمود: «ولی خواست خداست که صبر کنیم». سپس این آیه را تلاوت کرد: ﴿وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا أَذًى کَثِیرًا وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾ (و حقیقتاً از کسانی که پیش از شما به آن‌ها کتاب داده شد و کسانی که شرک ورزیدند آزار زیادی می‌بینید؛ و اگر صبر کنید و تقوا پیشه کنید این از عزم و اراده در امور است.)

کلمات کلیدی: تفسیر متشابهات، تفسیر تطبیقی، تفسیر المیزان، تفسیر مجمع البیان، فرستادۀ امام مهدی ع، علم آل‌محمد ع

منابع:

(1) مختصر بصائر الدرجات، حسن بن سلیمان حلی،ص 212