در تفسیر سورهی قدر وارد شده که شب قدر، حضرت فاطمه (علیها السلام) است.([174]) معنای این حدیث از معصومین (علیهم السلام) چیست؟
پاسخ:
بسم الله الرحمن الرحیم
والحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آل محمد الائمة و المهدیین و سلم تسلیماً.
در کتاب تفسیر سورهی فاتحه([177]) و در متشابهات([178]) در آنچه گذشت بیان داشتم که حضرت فاطمه (علیها السلام) باطن و درون دروازهی شهر است و بیرون آن، حضرت علی (علیه السلام) و شهر، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) میباشد؛ در مقابلِ اسمهای سهگانهی: الرحیم، الرحمن و الله. آنها که سلام و صلوات خداوند بر آنها باد، ارکان سهگانهی هدایت و تجلّی ارکان سهگانهی اسم اعظماند: الله، الرحمن و الرحیم.
و علم، جملگی در شهر است؛ پس هرگاه فرود آمدن آن خواسته شود، باید از باب و دروازه صورت گیرد، و در ابتدا از باطن دروازه و سپس از ظاهر آن به سمت خلق نازل شود.([181]) باطن دروازه، حضرت فاطمه که صلوات خدا بر او باد است، پس نازل شدن در او میباشد و آن حضرت، ظرف علم باطن است و علم و آنچه در شهر است (پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) یا قرآن) در او نازل شده است، همانطور که پیشتر در متشابهات بیان نمودهام، به آن مراجعه نمایید.([182])
قرآن، در شب قدر نازل میشود و قرآن در فاطمه (علیها السلام) نازل میشود و شب قدر همان فاطمه (علیها السلام) است و همانطور که معصومین (علیهم السلام) فرمودهاند «ما حجتهای خداییم و فاطمه (علیها السلام) حجّت خدا بر ما است»([185]) و همانگونه که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «فاطمه، مادرِ پدرش است»([186]) و مادر، ظرف است و فاطمه (یا باطن دروازه) همان ظرفی است که قرآن در آن نازل میشود و قرآن، محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) میباشد.
و این معنای دوم باطن برای این حدیث است. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیث قدسی از قول خداوند میفرماید: (لولاک لما خلقت الافلاک، و لو لا علی لما خلقتک، و لو لا فاطمه لما خلقتکما)([188]) (اگر تو نبودی افلاک را خلق نمیکردیم و اگر علی نبود، تو را و اگر فاطمه نبود، شما دو تن را).
و فاطمه (علیها السلام) همان ظرف نزول قرآن است و آن حضرت، باطن دروازهی شهری است که از آن بر خلق افاضه میشود. بنابراین وجود آن حضرت ضروری است و با نبودن ایشان نظام آفرینش راست نمیگردد؛ چرا که او یکی از ارکان سهگانه است، پس او ظرف نزول قرآن میباشد.
******
[173]- عن أبي عبد الله (علیه السلام) أنه قال: ( "إنا أنزلناه في ليلة القدر" الليلة: فاطمة، والقدر: الله، فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد أدرك ليلة القدر، وإنما سميت فاطمة لأن الخلق فطموا عن معرفتها) بحار الأنوار: ج43 ص65، عن تفسير فرات الكوفي.
[174]- از ابا عبد الله ع روایت شده است که فرمود: ﴿إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ﴾: لَیْلَةِ: فاطمه و الْقَدْرِ: الله؛ پس اگر کسی فاطمه را آن گونه گه حقّ شناختنش است بشناسد، شب قدر را درک کرده، و او فقط به این دلیل فاطمه نامیده شده است که خلق، شناخت و معرفتش را ترک گفتهاند». بحار الانوار: ج 43 ص 65 از تفسیر فرات کوفی.
[175]- شيء من تفسير الفاتحة / اضاءة على أسمائه سبحانه .
[176]- المتشابهات : ج1 / سؤال رقم (8) وموارد أخرى أيضاً .
[177]- گزیدهای از تفسیر سورهی فاتحه: روشنگری از اسمهای او سبحان.
[178]- متشابهات: ج 1 پرسش 8 و همچنین سایر موارد.
[179]- عن هاشم بن أبي عمارة الجنبي، قال: سمعت أمير المؤمنين (علیه السلام) يقول: (أنا عين الله، وأنا يد الله، وأنا جنب الله، وأنا باب الله) الكافي : ج1 ص 145.
[180]- هنا يسوق السيد (علیه السلام) معنى جديداً للحديث الشريف، والمعنى الأول لحديث: (لولاك لما خلقت الأفلاك …) تقدم ذكره في المتشابهات : ج1 / سؤال رقم (8) .
[181]- از هاشم بن ابو عمارهی جنبی روایت شده است: شنیدم امیرالمؤمنین ع میفرماید: «من چشم خدا هستم، و من دست خدا هستم، و من جنب خدا هستم، و من دروازهی خدا هستم». کافی: ج 1 ص 145.
[182]- در اینجا سید احمدالحسن (علیه السلام) معنایی جدید برای حدیث شریف و معنای اول حدیث «اگر تو نبودی، افلاک را خلق نمیکردم....» که در کتاب متشابهات: ج 1 پرسش شمارهی 8 بیان شد، مطرح میفرماید.
[183]- الأسرار الفاطمية للشيخ محمد فاضل المسعودي : ص69، نقلاً عن تفسير ( أطيب البيان ) .
[184]- كشف الغمة في معرفة الأئمة : ص90.
[185]- اسرار فاطمیه ـ شیخ محمد فاضل مسعودی: ص 69 نقل شده از تفسیر أطیب البیان.
[186]- کشف الغمة فی معرفت الائمه: ص 90.
[187]- مستدرك سفينة البحار: ج3 ص169، عن كتاب (ضياء العالمين) للشيخ أبي الحسن جد الشيخ محمد حسن صاحب الجواهر.
[188]- مستدرک سفینة البحار: ج 3 ص 169 از کتاب «ضیاء العالمین» از شیخ ابو الحسن جد شیخ محمد حسن صاحب جواهر.