هادرون: ذرهای است که از گرد هم جمع شدن ذرات بنیادی نظیر کوارکها و چسبیدن آنها به یکدیگر بر اثر نیروی قوی هستهای بهوجود میآید. پروتون و نوترون از جملهء معروفترین هادرونها بهشمار میروند.
لپتون: ذرهای بنیادی است، مانند الکترون و کوارک.
فوتون: ذرهای بنیادی از خانواده بوزونها است که انرژی دارد ولی فاقد جرم میباشد. اگر فوتون از انرژی کافی برای تبدیل شدن به جرم برخوردار باشد، طبق معادلهء اینشتین ( ² E = mc ) میتواند ذرات بنیادی تولید کند که اشعه گاما چنین وضعیتی دارد.
الکترون: یک ذرهء بنیادی از گروه لپتونها است که بار الکتریکی منفی و جرم دارد.
پوزیترون: ذرهای ضد مادی که ضد الکترون میباشد و در صورتی که این دو با هم برخورد کنند، نابود میشوند و انرژی تولید میکنند.
نوترون: ذرهای از خانوادهء هادرونها است که از گرد هم جمع شدن گروهی از کوارکها پدید میآید و بار الکتریکی ندارد.
پروتون: ذرهای از خانوادهء هادرونها است که از جمع شدن مجموعهای از کوارکها پدید میآید و بار الکتریکی مثبت دارد.
علیت: یعنی هر حادثه و تغییری، سبب و علتی دارد که باعث حادث شدن یا رخ دادن آن تغییر میشود. علیت قانونی حتمی است؛ زیرا نقض آن مستلزم آن است که عدم مطلق مولّد باشد، در حالی که چنین چیزی محال است. اینکه عدم مطلق نامولّد است، از بدیهیّات میباشد و به نظریهپردازی و اثبات نیاز ندارد. عقل به روشنی حکم میکند که عدم مطلق بهخودیخود نمیتواند تولیدکننده باشد؛ زیرا عدم مطلق به طور کامل فاقد موجودیت است و بنابراین نمیتوان تصور نمود که از آن چیزی صادر گردد.
مولّد بودن عدم مطلق، نتیجهای است که از راهبرد الغای اصل علیّت در مکانیک کوانتوم بهدست میآید. این در حالی است که رویداد کوانتومی در مکانیک کوانتوم از محیطی سرشار از موجودیّت استخراج میشود. فضا عبارت است از وجود ابعاد کیهانی، و ما نمیتوانیم چشمان خود را از محیطی که رویدادها در آن واقع میشوند، ببندیم و بگوییم: رویدادهای کوانتومی - از قبیل ناپایداریهای کوانتومی در خلأ - از عدم مطلق سرچشمه گرفته است، صرفاً به این دلیل که ما نمیتوانیم یا نتوانستهایم دلیل پیدایش آنها را شناسایی کنیم.
هوشمندی: به طور کلی نشاندهندهء توانایی در سازماندهی کنشها و واکنشها براساس دادههای فضا و محیط میباشد که معمولاً برای جلب منفعت و دفع ضرر صورت میگیرد. وجود ابزار هوشمندی (مانند مغز یا سیستم عصبی) در یک جاندار، باعث میشود که وی بتواند سایر تواناییهای بیولوژیکی و اعضایش را مانند یک اسلحهء بیولوژیکی جهت کسب منفعت بیشتر و چند برابر نمودن آن تواناییها سازماندهی کند.
*****