جوانان احمد الحسن
وصی و فرستاده امام مهدی علیه السلامپزشکی و درمان
پرسش 83:
در مورد گیاه شاهدانه و حشیش فرمودید که حرام است، مگر اینکه مثلاً به‌منظور پزشکی یا صنعتی مورداستفاده قرار گیرد.
برخی حکومت‌ها مثل آمریکا و اروپا و حکومت‌های پیشرفته ازنظر علمی، گیاه شاهدانه را برای درمان سرطان، بیماری ADHA ، OCD و بیماری‌های بسیار دیگری استفاده می‌کنند. پزشکانی هستند که استفادۀ بیمار از این گیاه نسبت به دارو‌های دیگر را بهتر می‌دانند.
اگر بیماری، یکی از این بیماری‌ها را داشته باشد، دکتر نیز تشخیص دهد ولی در شهری که زندگی می‌کند این گیاه غیرقانونی باشد، چه‌کاری انجام دهد؟
آیا می‌تواند به آن دست پیدا و برای منظور پزشکی آن استفاده کند یا خیر؟
همچنین آیا شخص می‌تواند خودش وضعیتش را تشخیص دهد و بگوید که من فلان بیماری یا فلان را دارم بدون اینکه پزشک او را ویزیت کند؟ این نوع برخورد را از سوی برخی افراد شاهد هستیم.
پاسخ:
استفاده از این مواد جایز نیست مگر با توصیۀ پزشکی از سوی پزشک متخصص و ادامۀ استفاده ازاین‌گونه داروها به اِشراف پزشکی نیازمند است.
پرسش 84:
من در حیطۀ پزشکی کار می‌کنم و سؤالی از وضعیت یک بیماری که مرتب تکرار می‌شود دارم.
این وضعیت به این صورت است که برخی از بیمارها دچار سکتۀ مغزی حاد می‌شوند به‌طوری‌که گاهی اوقات به از دست رفتن تمام هوشیاری‌شان منجر می‌شود، ولی بیمار هنوز در قید حیات است و می‌تواند حس درد داشته باشد و این احساس را از حرکت‌هایی در دست‌ها و پاها که هنگام احساس درد به وجود می‌آید می‌توان مشاهده کرد.
اینها بیمار هستند و ما به‌طور خلاصه انواع درمان‌های در دسترس ـ‌به‌شرط آنکه بیمار درمان تعیین‌شده را تحمل کند‌ـ یا درمان‌هایی که بهبودی بخش هستند را به آن‌ها ارائه می‌کنیم؛
به‌عنوان‌مثال وقتی می‌دانیم که چنین بیماری یعنی بیماری که دچار سکتۀ مغزی شده است سرطان هم دارد سرطانش را درمان نمی‌کنیم چون چنین درمانی منجر به بهتر شدن وضعیت او به‌طورکلی نمی‌شود.
سؤال‌ها:
۱- برخی از این بیماران پیش از آنکه دچار سکته شوند به هر دلیلی که پیش‌تر برایش اتفاق افتاده (و به سبب بیماری دیگری) برای خوراندن غذا به آن‌ها لوله‌ای قرار داده‌اند که از طریق دیوار شکم به معده متصل شده است؛
وقتی آن‌ها دچار سکتۀ مغزی و عدم هوشیاری می‌شوند خانواده‌اش درخواست می‌کنند که غذا دادن از طریق این لوله متوقف شود. این کار گاهی باعث زودتر شدن مرگ بیمار می‌گردد؛ مرگی که عن‌قریب به دلایل مختلف دیگری که درنتیجۀ تبعات سکتۀ مغزی است به وقوع می‌پیوندد.
آیا من می‌توانم خواستۀ خانوادۀ بیمار برای توقف غذا دادن از طریق این لوله را در چنین وضعیتی برآورده کنم؟
پاسخ 1:
اگر پزشک متخصص تشخیص بدهد که وضعیت بیمار همانند وضعیتی است که شما در این سؤال توصیف نمودی، متوقف کردن ارائۀ غذا از طریق این لوله جایز است.
۲- اگر از سوی خانوادۀ بیمار تحت‌فشار قرار گیرم که غذا دادن از طریق لوله را متوقف کنم ـ‌چراکه فرهنگ و عادات مردمِ اینجا طور دیگری غیر از عادات ما است به‌خصوص آنکه بیشترشان ملحد هستند‌ـ
آیا در چنین وضعیتی جایز است خواستۀ آن‌ها را اجابت کنم؟
۳- در وضعیتی که بیمار دچار سکته‌ای با درجه‌ای شده که به کامل هوشیار است طوری که خودِ او می‌خواهد غذا دادن از طریق لوله را متوقف کنم، یا پیش از آنکه هوشیاری‌اش از دست برود خود او از بستگانش خواسته باشد که در صورت از دست رفتن هوشیاری‌اش چنین چیزی از پزشک درخواست کنند ـ‌که خود او پیش‌تر خواسته است که درمان و غذا دادن متوقف شود‌ـ آیا من می‌توانم تمایل بیمار را در چنین وضعیتی برآورده کنم؟
پاسخ 2 و 3:
پاسخ این دو سؤال پیش‌تر گفته شد؛ در همۀ این وضعیت‌ها توقف غذا دادن جایز است.
4- و درنهایت: حکم شرعی Active Euthanasia (اُتانازی = مرگ خودخواسته توسط بیمار در شرایطی آرام و طبیعی) چیست؟ که شکر خدا در سوئد اجازه داده نشده است.
پاسخ 4:
کشتن بیمار جایز نیست حتی اگر بیمار از بیماری رنج بکشد و قطع و یقین وجود داشته باشد که به‌زودی خواهد مرد.
درصورتی‌که زندگی بیمار وابسته به تجهیزات یا کمک غذایی باشد می‌تواند این تجهیزات یا رساندن مواد غذایی متوقف و به پایان رسیدن زندگی مریض تسریع گردد.
پرسش 85:
قبل از ماه مبارک رمضان متوجه شدیم که مادرم ورم مثانه دارد و از شما آقای من و انصار خواستم که برای او دعا کنید و تلاش کردیم که به درمان پزشکی او نیز بپردازیم. به‌علاوه با توجه به طب سنتی به درمانی که در کتاب ضیاء الصالحین است نیز پرداختم.
این روش درمان عبارت بود از پودر حیوان نوعی خرچنگ دریایی (ابو الجنیب) که بعد از کباب کردن آن توسط آتش، داخل کپسول قرار می‌دادم و مادرم آن را می‌خورد. پرسش من از شما ای آقای من این است که این روش درمان حلال است یا حرام؟
پاسخ:
خوردن خرچنگ یا همان حیوانی که «ابو الجنیب» نامیده می‌شود حرام است.
پرسش 86:
پدری 63 ساله دارم که همیشه دچار ضعف و سستی است و تحمل سرمای کولر را ندارد و در تابستان بیرون از اتاق می‌خوابد. بیشتر اوقات وضعیت او به‌گونه‌ای می‌شود که توانایی راه رفتن ندارد اما وقتی‌که تریاک می‌کشد حالش خیلی خوب می‌شود.
لازم به ذکر است که او معتاد به تریاک نیست اما وقتی از آن استفاده می‌کند حالش به‌مراتب بهتر می‌شود. آیا می‌توان برای درمان آن را مصرف کند؟
پاسخ:
استعمال مواد مخدر جایز نیست و اگر وضعیت او به‌گونه‌ای است که به درمان آرام‌بخش نیاز دارد می‌تواند به پزشک مراجعه کند تا درمان مناسبی برای او تجویز نماید.
پرسش 87:
دختری 14 ساله دارم. او از بیماری رنج می‌برد که حتی به‌سختی راه می‌رود. آقا و مولای من! وضعیت او را برای شما شرح می‌دهم و تقاضای درمان دارم:
در خواب وقتی می‌خواهیم او را بیدار کنیم یا صدایی می‌شنود و بیدار می‌شود دچار لرزش‌های متناوبی می‌شود. این لرزش‌ها زیاد می‌شود تا جایی که باعث درد گرفتن پهلو‌ها و کمر او می‌گردد و بعد از شدت یافتن این لرزش‌ها همۀ بدن او خشک می‌شود، به حالت اغما می‌رود و بعد از بهبودی شروع به گریه می‌کند.
از حالت او فهمیده‌ایم که علت گریۀ او از دست دادن قدرت تکلم علاوه بر زیادشدن بدن‌دردش است. این وضعیت او تا جایی می‌رسد که نمی‌تواند روی پاهایش بایستد و حتی راه رفتن او در روزِ بعد به شکل غیرطبیعی درمی‌آید. وضعیت او به این صورت است و برایش درمانی نیافته‌ام. من سراغ پزشک نرفته‌ام چون ظن من بر این است که او جن‌زده شده است؛ ما چیزهای غریبی می‌بینیم که در خانۀ محل سکونتمان رخ می‌دهد.
پاسخ:
در پاسخ‌های پیشین اعمالی را بیان داشته‌ام که می‌توان برای درمان نفْسانی این دختر از آن‌ها بهره جست.
باید آیـﺔالکرسی را هر شب هفت مرتبه بخواند و نماز صبح را در وقتش به‌جا آورد و بر گفتن این عبارت ده مرتبه هرروز بعد از نماز صبح مداومت داشته باشد:
(أشهد أن لا اله إلا الله وحده لا شریک له إلهاً واحداً أحداً فرداً صمداً لم یَتَّخِذ صاحبـﺔ ً ولا ولدا).
پرسش 88:
من به عنوان پرستار اورژانس هستم و گاهی دختربچه‌هایی برای تزریق نزد من می‌آورند و من در وضعیت دشواری قرار می‌گیرم چون بعضی از آن‌ها چهار سال یا بیشتر سن دارند؛ باوجوداینکه پرستار زن نیز وجود دارد ولی همۀ آن‌ها (دختر و پسر) را کودک محسوب می‌کنند یا کسی که دختربچه را آورده پدر یا برادرش است و نمی‌تواند به بخش زنان مراجعه کند.
آقای من! سؤال من: آیا سن مشخصی برای دختربچه‌ها وجود دارد تا من بتوانم آن‌ها را برای تزریق عضلانی عریان کنم؟
همچنین گاهی اوقات زنانی به ما مراجعه می‌کنند که دچار زخم یا سوختگی یا شکستگی قدری پیچیده هستند و پرستار زن نمی‌تواند به معالجۀ آن‌ها بپردازد چون تجربۀ کافی برای چنین وضعیت‌هایی ندارد و ما پرستاران مرد مجبور به درمانشان و آشکارکردن مکان زخم یا سوختگی یا شکستگی هستیم؛
آیا این کار برای ما گناه محسوب می‌شود؟
پاسخ:
نگاه یا لمس کردن، حرام است مگر در حالت اضطرار که این حرمت برداشته می‌شود؛ یعنی مانند وضعیتی که شما بیان کردی؛ هنگامی‌که به دلیل نبودن خانمی که اقدام به درمان کند یا وجود زنی باتجربۀ کم و عدم‌کفایت کافی، مرد مجبور به درمان زن می‌شود.
اما در مورد دختربچه‌ای که بالغ نشده در صورت وجود خانمی که اقدام به درمان او کند و اضطراری هم وجود نداشته باشد، اگر درمان او مستلزم نگاه یا لمس کردن سینه تا زانوها باشد بهتر است مرد از درمان او اجتناب کند، اما درمان یا لمس کردن او یا نگاه کردن به موضع درمان بدن او حرام نیست.
پرسش 89:
سؤالی دربارۀ برخی از دعانویس‌ها دارم. آن‌ها اقدام به نوشتن آیات یا سوره‌های قرآن و بعضی طلسم‌ها می‌کنند و آن را بسته، زیر سر کودک و یا حتی انسان بزرگ‌سال می‌گذارند.
ما این دعاها را به نام «عوذه» یا «حِرز» می‌شناسیم. آیا تعامل با آن‌ها جایز است؟ یعنی گرفتن آنچه می‌نویسند، با توجه به اینکه آن‌ها از انصار ـ‌که خداوند هدایتشان کرده است‌ـ نیستند.
پاسخ:
اگر محتویات آنچه روی برگۀ نوشته‌شده از او می‌گیری را می‌دانی و می‌دانی که قرآن یا دعا است اشکالی ندارد، اما در صورت ندانستن، اجتناب از آن بهتر است؛ و به‌طورکلی حرز یا قرآن یا دعایی که مؤمن بنویسد بهتر است.
پرسش 90:
کسی که دچار بیماری اوتیسم است چه حکمی دارد؟ آیا مانند دیگر مکلفان، مکلف به احکام شرعی است؟
پاسخ:
(خداوند هیچ‌کس را تکلیف نمی‌کند مگر به‌قدر توانایی‌اش).(1)
به‌طورکلی هنگامی‌که انسان ادراکی ندارد یا ادراک او بسیار ضعیف است، بهتر است عبادات را به او یاد بدهند ـ‌دست‌کم وضو و نماز را‌ـ زیرا باوجوداینکه بر او واجب نیست، اما برای دنیا و آخرتش مفید است.
منابع:
1-( لا یکلّف الله نفساً إلّا وُسعَها.)
پاسخ های فقهی مسائل متفرقه ج 4 ص 58-66.