آنچه به ارث و حقوق مردم تعلق دارد

پرسش 145:

مردی مادر و برادرانی دارد. آیا جایز است که او همۀ دارایی خود را در قید حیات خود به نام همسرش کند؟

پاسخ:

درصورتی‌که بیماری منجر به مرگ (بیماری خوفناک) نداشته باشد جایز است، وگرنه حق تصرف در بیشتر از یک‌سوم اموال خود را ندارد، درصورتی‌که ورثۀ او مؤمن به‌حق باشند.

پرسش 146:

سرپرست خانواده‌ای فوت کرده و خانه‌ای باقی گذاشته است. ورثه آن خانه را اجاره داده‌اند و در تقسیم اجاره‌بها که مبلغش سیصد هزار دینار است دچار اختلاف شده‌اند. با توجه به اینکه ورثۀ میت، همسر (زن)، پسر، دختر، مادر و پدر او هستند ما را روشن فرمایید؛ خداوند شمارا جزای خیر عطا فرماید!

پاسخ:

با توجه به فرضیات این پرسش، خانه یا اجاره‌بها به 72 سهم قسمت و با توجه به مبلغ مذکور، هر سهم تقریباً 4167 (دینار) و به‌صورت زیر تقسیم می‌شود:

مادر: یک‌ششم یعنی 12 سهم... تقریباً = پنجاه‌هزار دینار.

پدر: یک‌ششم یعنی 12 سهم... تقریباً = پنجاه‌هزار دینار.

همسر (زن): یک‌هشتم یعنی 9 سهم... تقریباً = سی‌وهفت هزار و پانصد دینار.

پسر: دو قسمت ازآنچه باقی می‌ماند یعنی 26 سهم... تقریباً =108340 دینار.

دختر: یک قسمت ازآنچه باقی می‌ماند یعنی 13 سهم... تقریباً = 54160 دینار.

پرسش 147:

زنی فوت کرده و ارث بزرگی بر جای گذاشته است. با توجه به اینکه او شوهر، مادر و پنج فرزند (دو دختر و سه پسر) دارد میراث او چگونه تقسیم می‌شود؟

پاسخ:

شوهر یک‌چهارم، مادر یک‌ششم سهم می‌برند و مابقی بین فرزندان تقسیم می‌شود و هر پسر دو برابر هر دختر سهم می‌برد.

نحوۀ تقسیم کردن آن به این صورت است که ماتَرَک به 96 سهم تقسیم شود: شوهر 24 سهم، مادر 16 سهم، هر یک از سه پسر 14 سهم (14+14+14) و هر دختر 7 سهم (7+7) ارث می‌برند.

پرسش 148:

شخصی خانه‌ای از حقوق خود و فرزندانش بناکرده، حقوق او 600 دلار و حقوق هرکدام از فرزندانش 150 دلار است و آنها چهار نفر هستند و یکی از فرزندان بیشتر از برادرانش مصرف کرده است. حال این خانه چگونه تقسیم می‌شود؟ و حتی وضعیت این قطعه زمین نیز به همین صورت می‌باشد.

آیا پدر می‌تواند به یکی از فرزندانش از سهم خودش ندهد چراکه نصف خانه از آنِ او است و یکی از فرزندان سهمش را می‌خواهد. خانه چگونه باید تقسیم شود؟

پاسخ:

فرزندی که به او مالی پرداخت‌شده است، به نسبت مالی که به او پرداخت‌شده نصیب کمتری تعلق می‌گیرد و نصیب بقیه ـ‌ازجمله پدر‌ـ به‌اندازۀ مقداری که پرداخت کرده‌اند می‌باشد. پدر مانند هر شخص دیگری می‌تواند در قید حیاتش در مالش تصرف کند و به هر یک از فرزندانش یا هر کس دیگر که مایل است مالش را ببخشد؛ و این در صورتی است که به مرض منجر به مرگ یا بیماری خطرناکی که بیم مرگ از آن وجود دارد مبتلا نباشد.

پرسش 149:

در سال 1980 تقریباً 120 دینار عراقی از شخصی گرفته بودم. وی آن موقع در جنگ مُرد و من نزدیکان او را نمی‌شناسم و اکنون نمی‌دانم چطور می‌توانم ذمه‌ام را از این مبلغ بَری کنم؛ چراکه این مبلغ در حال حاضر ارزشی ندارد.

پاسخ:

اگر ورثه‌ای دارد که آنها را می‌شناسی، باید مبلغ را به آنها بدهی و اگر ورثه‌ای ندارد یا شما آنان را نمی‌شناسی، آن مبلغ را به نیابت از او به مؤمنان نیازمند صدقه بده. مبلغ باید بر اساس ارزش پول در این زمان باشد؛ یعنی به ارزش مبلغ در آن موقع نگاه کن و ببین چه‌کاری با آن می‌توانستی انجام دهی یا در مقایسه با طلا چقدر ارزش داشت و ارزشش را در زمان حاضر برآورد کن.

پرسش 150:

از سال 1993 تا 1996 میلادی در بخش اداری یگان ارتش کار می‌کردم و از مردم مبالغی برای مرخصی دادن و کارچاق‌کنی معاملات می‌گرفتم که تقریباً 4 میلیون دینار می‌شود. حکم این اموال چیست؟ با توجه به اینکه من خانوادۀ عمویم ـ‌که یتیم هستند‌ـ را سرپرستی و از این اموال برای آنها مصرف می‌کردم.

پاسخ:

اگر صاحبان این اموال را می‌شناسی باید اموال را به آنها بازگردانی یا ذمه‌ات را از آنها بری کنی، و اگر آنها را نمی‌شناسی با این اموال به نیابت از صاحبانشان صدقه بده، و اگر با این اموال، ایتام یا فقرایی را سرپرستی کرده‌ای، نیازی به صدقه دادن دوباره‌ی آنها نیست.

پرسش 151:

شخصی در زمان صدام طغیانگر (لعنه‌الله) در اتحادیه‌ی وطنی کار می‌کرده که در آنجا اموال مجموعه‌ای از دانشجویان بوده است. مقداری از آن اموال باقی‌مانده و اعضا در آن تصرف می‌کردند. حکم بری کردن ذمه از این اموال برای این افراد چیست؟

پاسخ:

با آن به فقرا صدقه بدهد.

پرسش 152:

شخصی ماشینی دارد و غیر عمد به فردی صدمه وارد کرده است. آیا این شخص می‌تواند در عوض خسارت، ماشین آن شخصی را بگیرد؟ با توجه به اینکه ماشین نو بوده و از قیمت آن کاسته شده است؟

پاسخ:

جایز است.

پاسخ های فقهی ج 1 ص 87-91.