جوانان احمد الحسن
وصی و فرستاده امام مهدی علیه السلامدیدن هلال
پرسش 30:
حکم پیدا کردن ماه برای مؤمنان چیست؟
پاسخ:
استهلال (جستجوی هلال ماه) بر مؤمنان واجب است و اگر عده‌ای که شهادت‌شان صحیح باشد اقدام به این کار نمایند از دیگران ساقط می‌گردد.
پرسش 31:
چه وقتی باید به رؤیت و استهلال ماه رمضان پرداخت؛ در روز یا هنگام صبح یا بعد از ظهر یا پیش از ظهر، یا هنگام پیدا شدن شفق یا پس از آن یا پیش از آن و یا مواقع دیگر؟
پاسخ:
آغاز استهلال و رؤیت هلال ماه، بعد از ظهر روز بیست و نهم ماه قبل است (که در مورد ماه رمضان، ماه شعبان می‌شود) و استهلال تا نیمه شب ادامه می‌یابد؛ اگرچه به طور معمول دیدن هلال پس از پنهان شدن خورشید و پیش از رفتن شفق، تمام می‌شود.
پرسش 32:
آیا موارد زیر از شروط استهلال کنندۀ مؤمن هستند؟ بلوغ، سلامت بینایی(1)، عدالت، یکی بودن مکان و زمان برای مشاهده‌کنندگان، نگاه مستقیم(2)، اطمینان داشتن از رؤیت، مهارت و تجربه در تشخیص(3).
پاسخ:
بلوغ، عقل و عدالت از جملۀ شروط است.
پرسش 33:
در مورد یکی از موارد اثبات رؤیت هلال گفته شده: (به صورت شایع رؤیت شده باشد). سوال این است که آیا این شایع بودن به جامعۀ مؤمنان اختصاص دارد یا شامل غیرمؤمنان هم می‌شود؟
پاسخ:
شایع بودن رؤیت مختص به مؤمنان نیست.
پرسش 34:
شایع شدن در زمان ما از طریق رسانه‌های جمعی نیز حاصل می‌شود. آیا بر این نوع شایع بودن هم می‌توان اعتماد نمود؟
پاسخ:
شایع بودن در بین مردم به این صورت می‌باشد که آنها خودشان دیده باشند؛ یعنی اگر از مردم بپرسی بسیاری از آنها بگویند هلال را دیده‌اند به طوری که شما اطمینان پیدا می‌کنی که آنها بر دروغ تبانی نکرده‌اند.
پرسش 35:
در مورد رؤیت هلال، آیا شهادت دادن دو نفر بر رؤیت هلال بدون آگاه شدن از ثابت شدن شروع ماه کفایت می‌کند؟ یعنی اگر مرد یا زن مؤمنی نقل کند که دو نفر هلال را دیده‌اند آیا بر شنونده آمدن ماه ـ‌براساس اعتماد به سخن این شخص‌ـ اثبات می‌گردد؟
پاسخ:
ثابت نمی‌شود.
پرسش 36:
اگر شنونده، شخصی باشد که به هر دلیلی ـ‌مثلا زندانی بودن یا سایر دلایل‌ـ نمی‌تواند از خبر نقل شده یقین حاصل کند، ولی با توجه به سخن خبر دهنده ظن و گمانش غلبه کند بر اینکه وارد ماه شده است، آیا این اعتماد و تکیه کردن بر این شخص، روزه‌اش را کفایت می‌کند؟
پاسخ:
کفایت می‌کند مگر اینکه در آینده خلافش آشکار شود.
پرسش 37:
در مورد ثابت شدن هلال آمده است: (و با شهادت زن‌ها نیز ثابت می‌شود). سوال: آیا شهادت دو زن یک شهادت حساب می‌شود؟ و یا به عبارت دیگر آیا نیاز به شهادت چهار زن داریم؟
پاسخ:
با شهادت یک مرد و دو زن ثابت می‌شود.
پرسش 38:
(رؤیت هلال با شهادت دادن یک نفر ثابت نمی‌گردد). سوال: حتی اگر شهادت این یک نفر برای شنونده علم‌آور باشد؟
پاسخ:
با شهادت یک نفر ثابت نمی‌شود.
پرسش 39:
آیا یکی بودن افق و یا تعدُّد آن در مشخص کردن هلال تأثیری دارد؟
پاسخ:
این جواب سوالی است که مشابه این سوال می‌باشد و در کتاب پاسخ‌های روشنگر موجود است: (در خصوص زمان پیدایش هلال، ارتباطی با افق منسوب به مکان ناظر، وجود ندارد اما رؤیتش با چشم قطعاً متأثر از افق می‌باشد؛ زیرا وابسته به مکان ناظر است. هنگامی که امام عادل(ع) حکم به اول ماه قمری یا پایان آن بدهد، برای همۀ اهل زمین بدون توجه به رویت آن با چشم و یا امکان یا عدم امکان آن، اثبات می‌شود).
پرسش 40:
آیا امکان دارد سرزمین‌ها در اول ماه رمضان یا روز عید دچار اختلاف شوند؟ و این اختلاف چگونه می‌باشد؟
پاسخ:
براساس اثبات رؤیت به روشی که در کتاب شرایع بیان کردم اختلاف پیدا می‌کنند؛ اما در زمان حضور امام عادل و حکم ایشان به اول ماه قمری، برای همۀ سرزمین‌ها ثابت می‌گردد.
پرسش 41:
در کتاب شرایع آمده است: (اگر هلال در یک منطقه دیده شود در تمام مناطق دیگر که از لحاظ ساعت با هم بیش¬تر از یک چهارم شبانه روز یعنی شش ساعت فاصله ندارند ثابت می‌شود). سوال: در مورد سرزمین‌هایی که تأخّر یا تقدمشان از سرزمین رؤیت شده بیش‌تر از این مقدار باشد چطور؟ به طور مثال اگر هلال، غروب روز پنج‌شنبه در منطقۀ خاور میانه دیده شود، روز جمعه اول ماه مبارک خواهد بود، حال برای استرالیا که بیش از شش ساعت جلوتر از خاور میانه و یا آمریکا که بیش‌تر از شش ساعت از آن عقب‌تر است، روز اول ما چه موقعی خواهد بود؟
پاسخ:
همانطور که مشخص است، اول هر ماه در هر سرزمینی، بر حسب ثابت شدن دیده شدن هلال در آنجا یا در سرزمین‌هایی که می‌توان بر دیده شدن هلال در آنها اعتماد نمود، می‌باشد، اما اگر امام حاضر باشد، حکم او در مورد آغاز ماه تمامی سرزمین‌ها را دربرمی‌گیرد.
پرسش 42:
آیا دیدن هلال با چشم غیرمسلح شرط است؟ یا صرفاً دیدن ماه کفایت می‌کند حتی اگر با استفاده از تجهیزات مدرن امروزی مانند تلسکوپ و نظایر آن باشد؟
پاسخ:
می‌توان از تجهیزات و وسایل برای معین کردن مکان، ارتفاع و سمت و سو استفاده کرد اما دیده شدن هلال تنها با چشم غیر مسلح ثابت می‌گردد.
پرسش 43:
اگر فرض کنیم افق در منطقه‌ای که در آن انتظار دیدن هلال وجود دارد، ابری و به هیچ وجه امکان رویت با چشم وجود نداشته باشد، آیا می‌توان بر اساس سی‌امین روز شعبان عمل کنیم یا راه حل دیگری وجود دارد؟
پاسخ:
راه حل‌های دیگری را در جاهای دیگر بیان کرده‌ام که یکی از آنها ثابت شدن رویت در کشوری دیگر بنا بر آنچه بیان شده است می‌باشد.
پرسش 44:
نظر منجمان و همانند آنها در مشخص کردن رؤیت هلال و یا معین کردن روزهای اول و آخر ماه چقدر معتبر است؟
پاسخ:
می‌توان از نظر آنها برای تسهیل در دیدن با چشم بهره جست.
پرسش 45:
آیا دو ماه قمری بیست و نه روزه پشت سر هم امکان‌پذیر است؟
پاسخ:
اول ماه با رؤیت ثابت می‌شود؛ پس در اینکه دو ماه قمری بیست و نه روزه پشت سر هم باشند اشکالی وجود ندارد.
پرسش 46:
در خصوص روزه گرفتن سی‌ام شعبان آمده است: (اگر با توجه به قراینی آن روز را به نیت رمضان روزه بگیرد، کفایت می‌کند). آیا می‌توانیم بعضی از مصادیق محقق شدن این علامت و قرینۀ مورد قبول یا غیر مقبول از نظر شرعی را بدانیم؟
پاسخ:
منظور از علامت و قرینه، هر نشانه‌ای است که این ظن که اول ماه رمضان است را تقویت می‌کند اما برای اینکه ثابت شود کافی نیست ـ‌مانند شهادت دادن فقط یک مؤمن‌ـ و همانطور که در شرایع بیان کردم بهتر و مستحب است که روز سی ام از ماه شعبان را به نیّت استحباب روزه بگیرد، اگر بعداً مشخص شد که آن روز جزو ماه رمضان بوده است، روزه¬ی ماه رمضان محسوب می¬شود.
پرسش 47:
منظور از (شفق) که در شرایع آمده است، چیست: (و نه با پنهان شدن هلال بعد از شفق).
پاسخ:
یعنی حُمرۀ مغربی (سرخی مغرب)؛ و منظور از این مطلب این است که هلال روز پیشین اگر بعد از رفتن سرخی مغرب در آسمان باقی بماند معتبر نیست.
پرسش 48:
در شرایع آمده است: (و نه با رؤیت هلال در روز سی¬ام قبل از زوال (اذان ظهر)). مقصود از این مطلب، چیست؟
پاسخ:
یعنی اگر هلال روز سی‌ام را پیش از زوال (ظهر) ببیند، امروز اولین روز ماه آینده محسوب نمی‌گردد.
منابع:
1- یعنی بینایی‌اش ضعیف نباشد اما کسی که از عینک و با استفاده از آن بینایی‌اش کامل می‌گردد، شامل این حکم نمی‌شود. (مترجم)
2- یعنی دیدن باید با چشم صورت گیرد نه با دوربین، تلسکوپ، پریسکوپ یا آینه. (مترجم)
3- یعنی دارای دانش و قدرت تشخیص نظری باشد؛ به عبارت دیگر در تشخیص و استهلال قدرت درک داشته باشد. (مترجم)
پاسخ های فقهی- روزه