تفسیر این سخن خداوند متعال چیست؟
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«وَكَمْ قَصَمْنَا مِن قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً وَأَنشَأْنَا بَعْدَهَا قَوْمًا آخَرِينَ * فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ * لَا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ * قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ * فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ» (1)
(و چه بسيار مردم ستمکاری که هلاک کرديم و به جايشان مردمی ديگر بيافريديم * چون عذاب ما را حس می‌کردند به ناگاه از آنجا می‌گريختند * مگريزيد! به ناز و تنعّم و خانه‌های خويش بازگرديد، تا بازخواست شوید * گفتند: وای بر ما، ما ستمکاره بوده‌ايم * و همواره سخنشان همین بود، تا همه را چون کِشته، درويده و آتش خاموش‌گشته گردانيديم).
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
والحمدلله رب العالمین،
وصلی الله علی محمد و آل محمد الائمة والمهدیین وسلّم‌تسلیماً.
این عذابی است که همراه با ارسال فرستادگان بر مردم بوده است و پس از اینکه مردم سرزمین‌ها فرستادگان را تکذیب می‌کنند، بر آنها نازل می‌شود؛ ساکنان جدید خواهند آمد و این داستان همچنان تکرار خواهد شد، بدون اینکه پند گیرند و متوجه شوند و از گذشتگان‌شان عبرت بیاموزند. این رویداد با قائم(ع) نیز تکرار می‌شود و چه بسا مهم‌ترینِ این شهرها که در روایت‌های معصومین نام برده شده و عذاب بر آنها نازل می‌شود، شهر بغداد باشد.
به روایاتی مراجعه کنید (2) که می‌گویند از شدت خرابی‌ها و ویرانی‌هایی که بر اثر شدت درگیری‌ها و فتنه‌هایی که همراه با پرچم‌هایی است که از هر سو به آن هجوم می‌آورند، حتی آثاری از این شهر باقی نمی‌ماند، مراجعه نمایید. امام باقر(ع) در مورد تأویل این سخنان خداوند عزوجل
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ * لَا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ»
(چون عذاب ما را حس می‌کردند به ناگاه از آنجا می‌گريختند * مگريزيد! به ناز و تنعّم و خانه‌های خويش بازگرديد، تا بازخواست شوید)
به خصوص در زمان قائم(ع) فرمودند: «هنگامی که قائم قیام کند و فرستادگانی برای بنی امیه در شام خواهد فرستاد. آنها به روم می‌گریزند و رومیان به آنها می گویند: به شما پناه نمی‌دهیم مگر اینکه نصرانی شوید. قبول می‌کنند و صلیب به گردن می‌آویزند. وقتی یاران قائم به آنها می‌رسند، (رومیان) از آنها امان و صلح طلب می‌کنند. فرستادگان قائم می‌گویند: چنین نخواهد بود مگر اینکه پناهندگان روی آورده به آئین‌تان را به ما بازگردانید. رومیان آنها را تحویل می‌دهند و این تأویل این سخن خداوند متعال خواهد بود
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«لَا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ».
امام(ع) فرمود: در مورد گنج‌ها از آنها می‌پرسد در حالی که خودش به آن عالم‌تر است. سپس امام(ع) فرمود: آنگاه با زور شمشیر سخن خواهند گفت:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ * فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ»» . (3)
منابع:
1 - انبیا: 11 تا 15.
2- در خطبه‌ای از علی ابن ابی طالب(ع) نقل شده است که فرمود:«زورا، و چه می‌دانید از زورا! سرزمين وسيعى است که در آنجا بناهاى محکم پايه‌گذراى مى‌شود، مردم بسيارى در آن سکنى مى‌گزينند و رؤسا و ثروت‌اندوزان در آن اقامت مى‌کنند. بنى عباس آنجا را مقرّ حکومت خود و پايگاه ثروت‌هاى خويش قرار مى‌دهند. زورا براى آنها خانه‌ى لهو و لعب است. آنجا مرکز ستم ستمکاران و کانون ترس‌هاى دهشت‌زا است، جاى پیشوایان گنهکار و امیران فاسق و فرمان‌روايان خيانت‌کار و جنايت‌پيشه. جمعى از فرزندان فارس و روم آنان را خدمت مى‌کنند. اگر معروفی بشناسند به آن امر نمی کنند و اگر منکری ببینند، نهی‌اش نمی‌کنند. مردانشان به مردان و زنانشان به زنان اکتفا کنند. در چنين شرایطی اندوه عمومى و گريه‌هاى طولانى و شرور و بدبختى دامن‌گير مردم زورا مى‌شود، و گرفتار هجوم ترک‌ها مى‌گردند؛ ملتى که حدقه‌ی چشم‌شان کوچک و صورت‌هايشان مانند سپر طوق شده و لباس‌هايشان زره آهنين است.... ». قواعد الاحکام علامه حلی: ج 1 ص 15.
از مفضل بن عمر از امام صادق(ع) در خبری طولانی نقل شده است که فرمود: «.... سپس سفیانی ظهور می‌کند و سپاهیانش به سوی عراق حرکت می‌کنند. آن جا را ویران می‌سازد و زورا را خراب و با خاک یکسان می‌کند و کوفه و مدینه را ویران می‌کند و اسبانشان در مسجد رسول خدا(ص) سرگین می‌اندازند. لشکر سفیانی در آن روز، سیصد هزار نفر خواهد بود....» مختصر بصائر الدرجات حسن بن سلیمان حلی: ص 185.
همچنین از مفضل بن عمر نقا شده است که گفت: آقای من، در آن زمان خانه‌ی فاسقین چگونه خواهد بود؟ فرمود: «در خشم و لعنت خداوند! فتنه‌ها آن را ویران و با خاک یکسان می کنند. وای برای آن و هر کس که در آن ساکن باشد، از پرچم‌های زرد و پرچم‌های مغرب و آنها که از جزیره می‌آیند و پرچم‌هایی که از هر سو، از دور و نزدیک به سوی آنها خواهد آمد. به خدا قسم از انواع عذاب بر آنها نازل شود که هیچ امتی از گذشتگان تا آیندگان ندیده و عذابی بر آنها نازل شود که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی به مانندش را نشنیده است. طوفانی که مردمِ آن را فرا می‌گیرد شمشیر خواهد بود. وای بر کسانی که در آن مسکن گزینند؛ چرا که اقامت‌کننده در آن با شقاوت خود مانده و خارج شدگان از آن، با رحمت خدا خارج شده‌اند. به خدا سوگند اهالی آن باقی خواهند ماند تا اینکه گویند خانه‌ها و قصرهایش بهشت و زنانش حورالعین و جوانانش جوانان بهشتی‌اند. گمان می کنند که خداوند تمام ارزاق را فقط در آن تقسیم کرده است. در آن افتراها به خدا و رسول خدا(ص) می‌بندند و حکم به خلاف کتاب خدا می‌دهند و گواهی دروغین و شرب خمر و فجور و خوردن حرام و خون‌ریزی کنند. از دنیا چیزی نماند مگر اینکه در آن باشد. سپس خداوند متعال با آن فتنه‌ها و پرچم‌ها زورا را خراب می‌کند تا حدی که وقتی کسی از آنجا گذر کند، بگوید زمانی اینجا زورا بود». مختصر بصائر الدرجات: ص 188.
از ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین(ع) نقل شده است که فرمود: «پس از این که امیرمؤمنان(ع) از واقعه‌ی خوارج بازگشت گذرش به زورا افتاد و به مردم فرمود: این زورا است، بروید و از آن دوری کنید، چرا که خسف در آن سریع‌تر از رفتن میخ آهنین در کاه اتفاق خواهد افتاد....». مستدرک الوسایل میرزای نوری: ج 3 ص 429.
3 - کافی: ج 8 ص 51.