تفسیر سخن خداوند متعال ان الذین اذا مسهم ثم لایقصرون

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

والحمدلله رب العالمین.

و صلی الله علی محمد و آل محمد الائمة و المهدیین و سلم تسلیماً.

خدای متعال می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ * وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ * إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ * وَإِخْوَانُهُمْ يَمُدُّونَهُمْ فِي الْغَيِّ ثُمَّ لاَ يُقْصِرُونَ»(2)

(عفو را پيشه کن و به نيکی فرمان ده و از جاهلان روی برگردان * و اگر از شیطان وسوسه‌ای (برای ارتکاب به گناه) به تو رسید به خدا پناه ببر که او شنوای دانا است * کسانی که تقوا پیشه می‌کنند چون از شيطان وسوسه‌ای به آنها برسد، خدا را ياد می‌کنند، زيرا آن هنگام، صاحب بصيرت‌اند * و برادرانشان ايشان را به ضلالت می‌کشند و (از عمل خويش) بازنمی‌ايستند).

خدای سبحان و متعال به رسول(ص) فرمان می‌دهد که از جاهلان روی برگرداند و با آنها مجادله نکند زیرا هدف آنان، حقیقت نیست بلکه آنان در مناقشات، نادانیشان را ادامه می‌دهند و شیاطین (برادران آنها)، آنان را گمراه می‌کنند و آنان را هرچه بیشتر و بیشتر به سوی انتهای این مواجهه‌ی زیان‌آفرین سوق می‌دهند؛ نادانی و شیطان دو برادرند که تاریکی، هر دو را دربرمی‌گیرد.

خدای متعال می‌فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ * إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ»(3)

(و اگر از شیطان وسوسه‌ای (برای ارتکاب به گناه) به تو رسید به خدا پناه ببر که او شنوای دانا است * کسانی که تقوا پیشه می‌کنند چون از شيطان وسوسه‌ای به آنها برسد، خدا را ياد می‌کنند، زيرا آن هنگام، صاحب بصيرت‌اند).

مومن، نور و از نور است و شیطان، ظلمت و از ظلمت می‌باشد. پس هنگامی که ظلمت به مومن برسد، آینه‌اش مشوش و بصیرتش مکدّر می‌گردد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ .... إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّيْطَانِ»

(و اگر از شیطان وسوسه‌ای (برای ارتکاب به گناه) به تو رسید .... چون از شيطان وسوسه‌ای به آنها برسد)؛

در آن هنگام به نور سبحان و متعال پناه می‌برد و او را یاد می‌کند و از تاریکی‌ای که او را فرا گرفته است، به نور او می‌گریزد تا نور، او را فرا گیرد و ظلمتی که او را فرا گرفته بود، کنار برود و به بصیرتش بازگردد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«.... فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ .... تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ»

(.... به خدا پناه ببر که او شنوای دانا است .... خدا را ياد می‌کنند، زيرا آن هنگام، صاحب بصيرت‌اند).

وارد شدن ما به این زندگی دنیوی، چیزی نیست جز حالتی از حالت‌هایی که تاریکی و شیطان ما را لمس نموده است! پرهیزکاران در این هنگام یاد خدا می‌کنند و به سوی مبدأ خویش که از آن آمدند، یعنی نور، بازمی‌گردند:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(4)

(آنان که ايمان آورده‌اند و دل‌هايشان به ياد خدا آرامش می‌يابد. آگاه باشيد که (تنها) با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌يابد).

منابع:

1- اعراف: 201 و 202.

2- اعراف: 199 تا 202.

3- اعراف 200 و 201.

4- رعد: 28.