خداوند متعال می‌فرماید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«الرَّحْمَن * عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الْإِنسَانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ» (1)
(خدای رحمان * قرآن را تعليم داد * انسان را بيافريد * به او گفتن آموخت).
چگونه «الرَّحْمَن» قرآن را یاد داد در حالی که برای رسول خدا حضرت محمد(ص) حجاب برداشته شد و حجاب همان قرآن است؟! آیا «الرَّحْمَن» کسی است که انسان را خلق نموده است؟ انسان کلمه‌ی عام است یا خاص؟ و اگر کلمه‌ی خاص است منظور از این «خلق شدن» چیست؟ و کدام «بیان» را «الرَّحْمَن» به قـرآن آمـوخت؟
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
والحمدلله رب العالمین،
معنی محکم و متشابه را در کتاب متشابهات جلد 1 بخوان تا بدانی که متشابه معانی زیادی دارد و هر معنی دارای بیش از یک مصداق خارجی می‌باشد.
اما آیات سوره‌ی الرحمن
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«الرَّحْمَن * عَلَّمَ الْقُرْآنَ»:
دروازه‌ی ذات الهی (الله) که از طریق آن فیض بر خلق افاضه می‌گردد، «الرحمن الرحیم» است؛ رحمن، ظاهر دروازه است که با خلق مواجه می‌شود و از طریق آن بر خلق افاضه می‌گردد. پس رحمن، دروازه‌ی الله سبحان و متعال است و قرآن، حضرت محمد(ص). اگرچه قرآن حجابِ نور است ولی حضرت محمد(ص) همه‌ی آن را احاطه کرد و آن را متجلّی نمود؛ در نتیجه قرآن و محمد(ص) یکی شدند.
«خَلَقَ الْإِنسَانَ»:
منظور از انسان، علی بن ابی طالب(ع) می‌باشد. پس رحمن سبحان و متعال، انسان (علی) را از قرآن خلق نمود؛ پس علی از نور محمد(ص) آفریده شده است.
«عَلَّمَهُ الْبَيَانَ»:
بیان، اسمی از اسامی قرآن است و مراد از آن، قرآن در مرتبه و مقامی پایین‌تر از مرتبه و مقام حضرت محمد(ص) می‌باشد. پس رحمنِ سبحان، به انسان (علی) بیان (قرآن) را از قرآن (محمد) یاد داد . بیان، همان تجلّی قرآن در مرتبه‌ای پایین‌تر است؛ پس بیان از قرآن، بلکه خودِ قرآن می‌باشد .(2)
منابع:
1- الرحمن: 1 تا 4.
2- از حسین بن خالد نقل شده است که گفت: از ابو الحسن امام رضا(ع) در مورد این سخن خداوند عزوجل
«الرَّحْمَن * عَلَّمَ الْقُرْآنَ»
سوال کردم. فرمود: «خداوند عزوجل قرآن را به محمد آموخت». گفتم:
«خَلَقَ الْإِنسَانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ».
فرمود: «همان علی بن ابی طالب امیرمؤمنان(ع) است که خداوند بیان همه چیز را هر آنچه مردم به آن احتیاج دارند به او آموخت». مختصر البصائر الدرجات - حسن بن سلیمان حلی: ص 57.