معنای آیه‌ی (إِلاَّ مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ) (مگر آنها که اسرائيل بر خود حرام کرده بود).

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(إِلاَّ مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ)(1)

(مگر آنها که اسرائيل بر خود حرام کرده بود).

معنای این آیه چیست؟

پاسخ:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

در حدیث از اهل بیت(ع) روایت شده است که یعقوب خوردن گوشت شتر را بر خود حرام کرده بود،(1) که این مصداقی برای این آیه می‌باشد. پیامبران(ع) و از جمله‌ی آنها یعقوب(ع) یا اسرائیل در برخی موارد حق انتخاب داشته‌اند. بنابراین می‌توانستند در برخی موارد چیزی را حلال یا حرام کنند، یا حکمی را بپذیرند یا رد کنند. این موضوع در سخنان اهل بیت(ع) فراوان آمده است، مانند اینکه فرموده‌اند: اگر پیامبر خدا(ص) چنان می‌کرد آن کار واجب می‌شد، یا این سخن آنها که فرمودند: پیامبر خدا(ص) نماز را در سفر و حضر دو رکعتی تعیین نمود، یا دو رکعت بر آن افزود.(2)

این چنین داوود (ع) حکم می‌راند و سلیمان(ع) نیز حکم می‌نمود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(وَدَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ * فَفَهَّمْنَاهَا سُلَيْمَانَ وَكُلًّا آتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا)(3)

(و داوود و سليمان را ياد کن آنگاه که درباره کشتزاری داوری کردند که گوسفندان آن قوم، بی‌شبان در آنجا می‌چريدند و ما شاهد داوریِ آنها بوديم * و اين شيوه‌ی داوری را به سليمان آموختيم و همه را حُکم و علم داديم).

هر دو سخن، صحیح و هر دو حُکم خداوند است، با اینکه با هم متفاوت می‌باشند. حق تعالی می‌فرماید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(هذا عَطَاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابَ)(4)

(اين عطای ما است؛ بی هیچ حسابی، به هر که می‌خواهی آن را ببخش و از هر که خواهی، دریغ کن).

البته جولانگاه حرکت آنها مقیّد و محدود به حدود خداوند سبحان و متعال و در چهارچوب شریعت الهی است که از آن تخطّی نمی‌کنند و فراتر از آن نمی‌روند.

به عنوان مثال، در حدیثی از اهل بیت(ع) در خصوص اینکه این آیه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(لِلهِ ما فِي السَّمَاواتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاء وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاء وَاللهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)(5)

(از آنِ خداوند است هر آنچه در آسمان‌ها و زمين است. آنچه را که در دل داريد، خواه آشکارش سازيد يا پوشيده‌اش داريد، خدا شما را به آن بازخواست خواهدکرد؛ پس هر که را که بخواهد می‌آمرزد و هر که را بخواهد عذاب می‌کند و خدا بر هر کاری توانا است)

یا مفهوم مندرج در آن مورد قبول همه‌ی انبیا نیست، آمده است، به جز حضرت محمد(ص) و ائمه(ع) و امّت محمد(ص) که در واقع سیصد و سیزده مرد از اصحاب قائم(ع) می‌باشند.

پس انبیا(ع) در پذیرفتن یا نپذیرفتن این حکم مختارند، و کسانی که آن را پذیرفته‌اند و به خاطر آنچه در اندرونشان جریان دارد، شروع به محاسبه‌ی نفس خود نموده‌اند پیش از آنکه مورد محاسبه قرار گیرند، به پیروزی عظیم و مقامی رفیع دست یافته‌اند که خدا از آنان خشنود است و آنان نیز از خداوند خشنود می‌باشند.

منابع:
1 - آل عمران: 93.
2- ابن ابی یعفور می‌گوید: از ابا عبد الله(ع) درباره‌ی این سخن خداوند متعال

(کُلُّ الطَّعامِ کانَ حِلاًّ لِبَني إِسْرائيلَ إِلاَّ ما حَرَّمَ إِسْرائيلُ عَلي نَفْسِهِ)

(همه‌ی طعام‌ها بر بنی اسرائيل حلال بود، مگر آنها که اسرائيل بر خود حرام کرده بود)

سوال نمودم. حضرت فرمود: (اسرائیل اگر گوشت شتر می‌خورد درد شدیدی در خود احساس می‌کرد. پس گوشت شتر را بر خود حرام نمود و این پیش از نازل شدن تورات بود و وقتی تورات نازل شد آن را حرام نمی‌داشت و نمی‌خورد). بحار الانوار: ج 9 ص 191، روایت شده از تفسیر عیاشی.

3 - از علی بن مهزیار نقل شده است: برخی از اصحاب به ابو عبد الله(ع) عرض کردند: چرا نماز مغرب را با وجود نافله‌اش رسول اکرم(ص) در سفر و حضر شکسته ننمود؟ حضرت فرمود: (زیرا نماز، دو رکعت دو رکعت بود و رسول خدا(ص) بر هر دو رکعت، دو رکعت اضاف نمود و آنها را بر مسافر ترک نمود و نماز مغرب را بیان فرمود که در هر دو حالت، بر وجه خود باقی بماند، و نیز دو رکعت نماز صبح را نیز شکسته نکرد تا تمام نماز در سفر و حضر، هفده رکعت باشد). محاسن: ج 2 ص 327 ح 78.

4 - انبیا: 78 و 79.
5 - ص: 39.
6 - بقره: 284.

متشابهات ج 3

www.almahdyoon.co