1.ترس از غیر خدا شرک است؟2. آسمانها و زمین چطور حفظ میشوند؟ 3. عرش بزرگتر است یا کرسی؟

پرسش 1: شرک پنهان.

در دعای شب جمعه آمده است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«وَ أَسْكِنْ قَلْبِي خَوْفَكَ وَ اقْطَعْهُ عَمَّنْ سِوَاكَ حَتَّى لا أَرْجُوَ وَ لا أَخَافَ إِلا إِيَّاكَ»(1)

(و ترس از خویش را در دلم جای ده، و دلم را از غیر خود بِبُر تا به غیر از تو امید نبندم و جز از تو نترسم)

و شهید سید محمد صدر ره می‌گوید: «ترس از غیر خدا شرک خفی است». حال آیا جایز است انسان از حیوانات موذی مانند عقرب و شیر بترسد و آیا این ترس، همان شرک پنهان می‌باشد؟

پاسخ:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

قطعاً ترس از غیر خداوند سبحان و متعال با توحید جمع نمی‌شود و شرک خفی (پنهان) محسوب می‌گردد، همان‌گونه که حق تعالی فرموده است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللهِ إِلاَّ وَهُم مُّشْرِكُونَ)(2)

(و بیشترشان به خدا ایمان نیاورند مگر با شرک).

ولی ممکن است انسان مؤمن موحّد از عقرب و شیری که در راه با او برخورد کرده یا آن‌ها را دیده است یا هر جنبنده‌ای که ببیند و احتمال بدهد آزاری به او می‌رساند، بترسد بدون این‌که این ترس وی، شرک خفی محسوب گردد. این در صورتی محقق می‌شود که انسان بترسد از این‌که این موجود به مشیت خداوند و با حول و قوه‌ی الهی بر او مسلّط شود و وی را آزار رساند؛ چرا که در حق خداوند سبحان و متعال مقصّر بوده و مستحق عذاب دنیوی است، چه برسد به عذاب اخروی.

اگر ترس و خوف به این شکل باشد، ممدوح و پسندیده است؛ چرا که ترس از عقوبت دنیویِ خداوند سبحان و متعال می‌باشد؛ ولی آن‌کس که از این‌ها نمی‌ترسد و می‌پندارد به خاطر کرامتش بر خداوند یا به خاطر فضلش یا دینش یا خُلقش یا عبادتش، این جاندار بر او مسلّط نمی‌شود و او را اذیت نمی‌کند، چنین شخصی مشرک و عبادت‌کننده‌ی نفس خویش است و دچار عُجب و خودپسندی می‌باشد. همان‌طور که از ائمه(ع) روایت شده است: «بنده نماز شب را از دست می‌دهد، صبح بیدار می‌شود در حالی‌که خود را از بابت کوتاهی‌اش ملامت می‌کند و خداوند ثوابی بزرگ‌تر از آن‌چه اگر نماز شب را به جا می‌آورد به دست می‌آورد به او عطا می‌فرماید».

منابع:
1- مصباح المجتهد: ج 3 ص 319.
2- یوسف: 106.

متشابهات ج 2
www.almahdyoon.co

پرسش 2: معنای آیه‌ی (إِنَّ اللهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا....)

معنای این آیه چیست:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(إِنَّ اللهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا)(1)

(خدا آسمان‌ها و زمين را نگه می‌دارد تا زوال نيابند).

پاسخ:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

آسمان‌ها را بوسیله محمد(ص) نگه می‌دارد که آن حضرت نور خداوند سبحان و متعال است و اگر او نبود آسمان‌ها اهلش را فرو می‌برد و به عدم باز‌می‌گشت. اما زمین را با خلیفه‌ی خود در آن و حجتش بر اهل آن نگاه می‌دارد؛ بنابراین اگر وجود امام مهدی (ع) نبود زمین اهلش را فرو می‌گرفت؛ یعنی نابود می‌شد و خود و هر کس‌که بر آن است به عدم بازمی‌گشت.

منابع:
1 - فاطر: 41.

پرسش 3: عرش و کرسی.

در تفسیر عیاشی و در بحار از امام صادق(ع) روایت شده است که آن حضرت فرمود: «ابوذر گفت: ای رسول خدا(ص) برترین چیزی که بر شما نازل شد چه بود؟ رسول خدا (ص) فرمود: آیت الکرسی؛ و آن‌چه در آسمان‌های هفت‌گانه و زمین‌های هفت‌گانه است در برابر کرسی چیزی جز حلقه‌ای کوچک که بر روی زمین افتاده است، نیست. سپس فرمود: برتری آن بر عرش همانند برتری صحرا بر حلقه‌ای کوچک است».(1)

و در کافی به نقل از امام صادق (ع) آمده است:(2) «زینب عطار حولا نزد همسران پیامبر(ص) و دخترانشان آمد که به آن‌ها عطر بفروشد.... تا آن‌جا که پیامبر(ص) فرمودند: و این هفت آسمان و دریاهای بی‌کران و کوه‌های سرد و هوا در برابر حجاب‌های نور مانند حلقه‌ای ناچیز در یک صحرا می‌باشد. حجاب‌های نور در برابر کرسی مانند حلقه‌ای ناچیز در برابر صحرا است.... سپس این آیه را تلاوت فرمود:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلا يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ)(3)

(کرسی او آسمان‌ها و زمين را در بردارد. نگهداری آن‌ها بر او دشوار نيست. او بلند پايه و بزرگ است).

این هفت آسمان و زمین و دریای بی‌کران و کوه‌های سرد و هوا و حجاب‌های نور و کرسی در برابر عرش مانند حلقه‌ای ناچیز در یک صحرا است. و این را تلاوت فرمود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى)(4)

(خدای رحمان بر عرش استيلا دارد)».(5)

پرسش: از این دو روایت، دو مفهوم متفاوت و متناقض برداشت می‌کنیم؛(6) از روایت نخست می‌فهمیم که کرسی بزرگ‌تر از عرش است و از دومی درمی‌یابیم که عرش بزرگ‌تر از کرسی می‌باشد. کدام یک بزرگ‌تر است، کرسی یا عرش؟ و دلیل این‌که عرش یا کرسی بزرگ‌تر است چه می‌باشد؟

پاسخ:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

عرش بزرگ‌تر از کرسی است و کرسی در برابر عرش همانند حلقه‌ای در بیابان است. عرش عبارت است از حجاب باب ذات و هر‌چه پایین‌تر از آن است تا زمین‌های سُفلی، و این حجاب، همان حجابی است که بین محمد(ص) و باب ذات در نوسان است؛ همان دروازه‌ای که امام صادق(ع) در حدیث معراج از آن یاد کرده است: «بین این دو حجابی بود که نوسان می‌کرد»(7) و باب ذات یا الله‌ همان الرحمن الرحیم است؛ ظاهرش الرحمن است و باطن آن الرحیم. از همین رو خداوند می‌فرماید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى)

(خدای رحمان بر عرش استيلا دارد)؛

یعنی باب ذات بر عرش استیلا دارد؛ یعنی خداوند از دروازه‌اش (الرحمن) نور و علمش را که می‌خواست با آن با بهترین خلق خود حضرت محمد (ص) را بر سراپرده‌ی عرش یا همان حجابی که امام صادق(ع) بیان کرده است، رویارو شود، افاضه فرمود؛ این همان عرش اعظم است.

اما عرش عظیم که تمثیل هفت آسمان و هر چه پایین‌تر از آن‌ها می‌باشد، از کرسی کوچک‌تر است و کرسی، سرادق آسمان کلی هفتم یا حجاب نورانی آن می‌باشد. به این ترتیب درمی‌یابیم که عرش عظیم در برابر کرسی همچون حلقه‌ای در برابر صحرا، و کرسی در برابر عرش اعظم همانند حلقه‌ای در برابر صحرا است. برای روشن‌تر شدن مسئله به کتاب تفسیر سوره‌ی فاتحه(8) و متشابهات جلد اول مراجعه کنید. اگر کسانی بودند که ظرفیت پذیرفتن این علم را داشتند حقیقت عرش و حقیقت کرسی که امام مهدی(ع) برایم روشن کرد را بیان می‌کردم؛ هر چیز که دانسته شود گفته نمی‌شود و هر‌چه گفته شود مخاطب آن حاضر نمی‌شود و هر‌چه مخاطب آن حاضر شود وقتش فرا‌نرسیده است.

منابع:
1- در این پرسش متن روایت به همین صورت آمده که خالی از نقص نیست. متن روایت از منبع در بحار الانوار چنین است: در حدیثی ابوذر از پیامبر (ص) روایت می‌کند که فرمود: «ای اباذر! آن‌چه در آسمان‌های هفت‌گانه است در برابر کرسی همچون حلقه‌ای است که روی صحرایی در زمین افتاده شده و برتری عرش در برابر آن همچون برتری صحرا در برابر آن حلقه است». بحار الانوار: ج 55 ص 5 و 17 روایت شده از عیاشی و هم‌چنین صدوق در معانی اخبار و خصال و در المنثور نیز روایت کرده است.

2- آن‌چه از کافی در حدیث ابو‌ عبد‌الله(ع) روایت شده است از زینب عطار می‌باشد که متن آن چنین است: از ابو عبد‌الله(ع) روایت شده است که فرمود: «زینب عطار حولا به سوی زنان پیامبر (ص) آمد. پیامبر (ص) آمد و او را با ایشان دید و فرمود: شما هر وقت به خانه‌ی ما می‌آيی، خانه‌ی ما خوشبو می‌شود. عرض كرد: يا رسول الله! خانه‌ی شما به واسطه‌ی شما خوشبو‌تر است. رسول خدا (ص) به او فرمود: وقتی معامله می‌کنی خوب رفتار کن و نارو نزن، که از تقوای الهی است و باعث ماندگاری بیشتر مال می‌شود». کافی: ج 5 ص 151 ح 5.

3- بقره: 255.
4 - طه: 5.

5 - بحار الانوار: ج 57 ص 83 تا 85 به نقل از توحید صدوق: ص 199.

6- واضح است که علت به وجود آمدن گمان در خصوص متناقض بودن بین دو حدیث برای سوال‌کننده، خطا در نقل حدیث اول بوده است. سخن پیامبر (ص) به ابوذر باتوجّه به منبع آن چنین است: «.... و برتر بودن عرش نسبت به کرسی....» که در نتیجه عرش در هر دو حدیث برتر از کرسی می‌باشد که منظور عرش اعظم می‌باشد. البته در خصوص مقایسه‌ی عرش عظیم، کرسی از آن بزرگ‌تر است، همان گونه که سیداحمد‌الحسن(ع) بیان فرموده‌اند.

7- تفسیر صافی: سوره‌ی نجم: ج 5 ص 84 و پس از آن.
8- مبحث روشنگری از اسامی خداوند سبحان، و پس از آن.

متشابهات ج 2
www.almahdyoon.co

متشابهات ج 2
www.almahdyoon.co