معنای «و الشعراء یتبعهم الغاوون...» چیست؟شعراء در قرآن چه کسانی هستند و چرا مذمت میشوند؟

معنای آیه‌ی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ)

(و گمراهان از پیِ شاعران می‌روند).

معنای این سخن خداوند متعال چیست:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ * وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ)(1)

(و شاعران که گمراهان از پِی‌شان می‌روند * آیا ندیدی که آنان در هر وادی سرگردانند؟ * و چيزها می‌گويند که خود عمل نمی‌کنند؟).

پاسخ:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

این گمراهان، همان گمراهانِ آیه‌ی

(فَكُبْكِبُوا فِيهَا هُمْ وَالْغَاوُونَ)(2)

(پس آن‌ها و گمراهان در آن (آتش) افکنده شوند)

می‌باشند. امام صادق(ع) درباره‌ی این آیه فرموده است: «درباره‌ی قومی نازل شده است که عدلی را توصیف می‌کنند سپس با آن مخالفت نموده به غیر آن بگرایند».(3)

این گمراهان یا پیروانِ کسانی‌که از امامانِ گمراهی پیروی می‌کنند، حق را می‌شناسند و آن را توصیف می‌کنند و آن‌ها عدالت محمد و آل محمد(ع) را می‌شناسند؛ این‌ها همان مقلّدین علمای بی‌عملِ گمراه هستند که اگر به خود نیایند، عاقبت کارشان جنگ و ستیز با امام مهدی(ع) خواهد بود.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ)

(و شاعران که گمراهان از آنان تبعیت می‌کنند):

شاعران، همان علمای بی‌عملِ گمراه هستند و گمراهان نیز مقلّدین و پیروان آن‌ها می‌باشند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ)

(آیا ندیدی که آنان در هر وادی سرگردانند؟):

یعنی درباره‌ی هر ضلالت و باطل و درباره‌ی هر انحطاط و کوتاه آمدن از حق، سخن‌سرایی می‌کنند. «واد»: زمین پست، و نظیر باطل می‌باشد؛ چرا که باطل، هبوط به پایین و سقوط به هاویه است.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ)

(و چیزها می‌گویند که خود عمل نمی‌کنند؟):

علمای بی‌عمل همواره این‌گونه‌اند. آن‌ها را حریص‌ترین مردم به دنیا می‌یابی و هر‌یک از آن‌ها دوست دارد هزار سال عمر کند. آن‌ها رفاه و زندگی آسوده را دوست دارند و از زندگی انبیا و فرستادگان که ادعا می‌کنند پیروشان هستند، بسی دورند، و هیچگاه نمی‌بینی که آن‌ها در کنار حق بایستند یا با باطل نبرد کنند یا به ایتام و بیوه‌زنان انفاق نمایند.

از ابو جعفر (ع) روایت شده است که فرمود:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

((الَّذِي يَراک حِينَ تَقُومُ)

(آن‌که تو را می‌بيند آن‌گاه که برمی‌خيزی)

در مورد نبوّت است،

(وَ تَقَلُّبَک فِي السّاجِدِينَ)

(و نماز خواندنت را با ديگر سجده‌گزاران می‌بيند)

در مورد اصلاب پیامبران است،

(وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ)

(و شاعران که گمراهان از آنان تبعیت می‌کنند)

در مورد کسانی نازل شد که دین خدا را با نظرات خود تغییر دادند و با فرمان خداوند مخالفت کردند. آیا تا‌کنون شاعری دیده‌اید که کسی از او پیروی کند. منظور از شعرا کسانی هستند که با آرا و نظرات خود، دینی وضع کردند و مردم در آن از آن‌ها پیروی کردند و با این سخن بر این موضوع تأکید دارد

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ)

(آیا ندیدی که آنان در هر وادی سرگردانند؟)؛

یعنی با سخنان باطل و حجت‌های گمراه کننده، مجادله و مناظره می‌کنند و در هر طریقی پای می‌گذارند

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
 

(وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ)

(و چیزها می‌گویند که خود عمل نمی‌کنند؟)

مردم را موعظه می‌کنند اما خود پند نمی‌گیرند، دیگران را از منکر نهی می‌کنند ولی خود از آن اجتناب نمی‌ورزند و به معروف امر می‌کنند اما خود به آن عمل نمی‌کنند. این‌ها کسانی هستند که حق آل محمد (ع) را غصب کرده‌اند).( 4)

منابع:
1 - شعرا: 224 تا 226.
2 - شعرا: 94.
3 - کافی: ج 2 ص 300 ح 4 باب کسی‌که عدلی را توصیف می‌کند و غیرِ آن عمل می‌کند.
4 - تفسیر قمی: ج 2 ص 125.

متشابهات ج 2
www.almahdyoon.